Category: Проза

Абдиламит Матисаков “ТАНДЫР”

Жазуучулар Союзу

“Тандыр” (Апамдын жаркын элесине) Апамды көргөнү алыстан ат арытып келген тууган-туушкандарыбыздын да, айыл адамдарынын да аягы үйүбүздөн узакка үзүлбөдү… Апам бак ичиндеги сөрүдө. Астында калың төшөлгөн жумшак төшөк. Көргөнү келгендер менен баш ийкеше, жылуу учурашат. Жакшы элесиңби? Өткөндөгүгө караганда саал өңүң да түзүк, догдурдун колунда көп болдуң да. Берген дарылары деги жага турганбы? Дарт дабасын ошолор билчү эле, эмне дешет?.. Апамдын көңүлү айнып, жаны сыздап жатканын туюп атышкандай, жүздөрүндө кейиштин изи калып, узаткан суроолору аяр, ары жумшак. Тегеректей олтуруша калып, оозунан кеп чыкса илип алышып, баш ийкей коштоп олтургандарга апам толугу менен…..

Самат Уранкай: Базар дүйнө

Жазуучулар Союзу

Базар – дүйнө “Жол… жол… жол! Жылып коюңуз, өтүп кетейин. Жол! Жол!”- деген тачкечилер такымды шылый, биринин артынан бири шашыла өтөт. Жылыга ушул маалда Дордой базарынын соодасы кызыйт. Жаңы окуу жылына даярдык көрүү үчүн балдарын ээрчиткен ата-энелер, менчилеп ээрчитпей “эндей”, жалкы келип, таңдан бери таманы тешиле кыдырып жүргөндөр оголе көп. -Ак көйнөктөр канчадан?.. -Шымды да сизден алсак канчага бересиз?.. -Бизде тигилгенби? -Мындан чоңу барбы?.. -Баасын түшөсүзбү? -Жол, жол! Өтүп кетейин… -Жол!.. Сооданын жолун тапкандар, жол сураган тачкечилер, балдарын байпагынан баш кийимине чейин кийинтип, бакытын тилеп, мектепке берип, түбөлүгүн түздөөгө, жолун түптөөгө толугу менен…..

Бактыбек Максүтов: Каргашалуу түн

Жазуучулар Союзу

Каргашалуу түн (аңгеме) Акылбек үй-бүлөсү менен мурдагы колхоздун кыркын сарайына көчүп келип, акысын алып, кышында ар кимдин жылкысын багып жүргөнүнө быйыл үчүнчү жыл болду. Күндүз жылкыларды жайытка чыгарып жибергени менен түнкүсүн такай жанында болуш керек. Ит-куштун колдон талашып турган учуру. Ал бүгүн да адатынча жылкыларды жайып коюп, үйдөй чоң кара таштын далдоосунда отурду. Бутуна калың чокой, ичинен жылууланып, сыртынан тон кийгенине карабай, түнкү ызгаарлуу суукка кайыгып баратты. Мурда даярдап койгон отундан жагып, жылынды. Ай сүттөй жарык. Жылкы жаныбар кыштын кыраан чилдесине карабай аяздуу суукта калың карды тээп, астынан тоют таап толугу менен…..

Дүйшеке Дөкөнбаев. «Сүрөт»

Жазуучулар Союзу

аңгеме) Күйөөсүнүн бул сүрөткө качан, кандайча жалгыз түшкөнү келиндин эми эсинде жок, кантсе да өлөөрүнө жакын жылдары (автокырсык деген кийинки мезгилдерде көнүмүш көрүнүшкө айланып калбадыбы, балээ баскырдыкы) жай айларында, аптап күндөрдүндүн биринде түшкөнү көрүнүп турат – көйнөгүнүн жакасы жалжайып ачык, моюн-башын тер баскан. Жанда жок шамшма эле го шоруң каткыр,чачтары да текши таралбай эки-үч талы чок төбөсүндө сербейет. Жакаларын да түзүктөп оңдоп албаптыр. Атайылап сүрөткө түшүп жаткандан кийин эч болбогондо мойнун кургата сүрүп алса эмне, майлап алгансып жылтыратпай. Келин жука эриндерин жымыра тартып секин тиштеген болду – бир четинен ага толугу менен…..

Аллаберди Үмөталиев: Достун жоругу же арактын күчү

Жазуучулар Союзу

Достун жоругу же арактын күчү (сатиралык аңгеме)  Айылда айдоочу досум бар. Ушунчалык түнт неме дейсиң, оозунан бейчеки сөз чыкпайт. Ырдатмак тургай, атайын суранып да сүйлөтө албайсың. А бирок, ачуудан жутуп алса барбы-ы, тимеле эч кимге сөз бербейт, мындайда ырдачу болсо токтотуп көр! Көп сүйлөбөгөн үчүнбү (аракты сейрек иччү), кызып алып какылдап-какшап сайрап киргенде угуп калалы дегенсип, айылдаштары ошонун эле оозун карап калчубуз. Ырдаса үнү жакшы болгондуктан кыйкырып коштоп укчубуз. Той-топурда тимеле бийди эч кимге бербейт. Жаш кезде ичип “концерт” коймок тургай ичкенибиз билинип калчу болсо биз токмок жечүбүз, ал болсо мактоо толугу менен…..

Сулайман Рысбаев: Акыркы марал

Жазуучулар Союзу

Акыркы марал …Марал ак жайдын бир күнүндө эркек кер улак тууду. Бул анын чексиз сүйүнүчү, кубанычы эле. Ал ушуну гана күткөн, тилеген. Көздөрүнөн ысык жаш тегеренип жүнү кургаары менен так секирип ойноп кеткен улагын карап туруп, артынан кызганычтуу ээрчип эмчектерин ажайып ууз сүт тээп чыгат. Өзүн бактылуу энедей сезет. Анын үстүнө, эми бул жерде саны азайып туш келди сай-сайлап кеткен маралдардын тукуму дагы көбөймөк… Бул өмүрдүн уланышы. Кер улак эртең эле өз атасы он айры бугудай толукшуп чыга келет. Анан эмки жылы дагы да кошулат арасына. Ошентип бу Кызыл-Көлгө бугу-марал толугу менен…..

Мамат Сабыров: Бороондо буюккандар

Жазуучулар Союзу

Бороондо буюккандар (аңгеме) Ал жолдун боюнда турган экен. Кол көтөрөр замат так тушуна барып токтодум. Аксакал киши экен, алып алайын. Анан калса, узак жолго кобурашып кеткенге шеригиң болгону жакшы да. -Аба, каякка барасыз?-дедим эшикти ачып. -Шаарга. -Отуруңуз. Пайгамбар жашындагы чокчо сакал киши шашпай басып келип, менин жанымдагы орундуктан жай алды. Мен газды бастым, машина сызып жөнөдү. Эрте жаз. Ар кайсыл тамдын алдында кишилер эки-үчтөн болуп күнөстөп отурушат. Бирөө тамга жөлөнүү шатыга отуруп алыптыр. Биз али бир чакырым да узай электе жолдон жыйырма жаштардагы дагы бир жигит кол көтөрдү. -Бул да толугу менен…..

Абдиламит Матисаков: Айдын көз жашы

Жазуучулар Союзу

Айдын көз жашы (аңгеме) (Күйөө балам Курманбектин элесине) …БУ БАЯГЫ бизге тааныш кыш… Апасынан калган аманат тандырга үзбөй нанын жаап, бели бүкүр атасынын жанында кө-өп жыл элгенчик, дааратына суу жылытып, жакасына кир жугузбай багып, адамдардын эсине калбаган кайсы бир ак таңдардын биринде көз жумган шол чалдын дубасын кө-өп алган кыз эми минтип келин болуп босогосун аттаган үйдө кызын уктатып, жанында китеп окуп отурат. Бир барагына аярдай, жаттап алчудан бетер эрдин кыбыратып, бир барагына, тек гана көз чуркатып кетет. Эки кулагы сыртта. Күйөөсү кечикти. Күйөөсү кенчилерге биргат. “Айлык жазам, бүгүнтөн кечиксе толугу менен…..

Айнагүл Базарбаева: Күрп тоок

Жазуучулар Союзу

Күрп тоок (аңгеме) -Тү-тү-тү-тү! Тү-тү-тү-тү! Тү-тү-тү-тү! Кана, кана, баарыңар келдиңерби? – деп, сүйлөп күбүрөнгөн Пазилет колтугуна кысып алган табактагы жүгөрүдөн уучтай, ары-бери чачып тоокторун чакырып турду. Мекияндарды ээрчите чуркаган короз чачылган данды тумшугу менен алмак-салмак чокулап көрсөтүп, тооктордун аны төгөрөктөп, бырпырап чуркап дан талашкандарына маашырлана, анда-санда өзү да жем терип жеп, көздөрүн тез-тез ирмеп, канаттарын каккылап, серең эте кыпкызыл таажылуу башын чулгуп-чулгуп алып, мойнун койкойто созуп кыйкырып коёт. Кошунанын тоогу көрүнбөйт го? Э-эй, Жумаш! Кайда кетти экен, көрчү, балам! Таажысы кызарып жүрдү эле бир жерге жатып алганбы? –деп, Пазилет ити толугу менен…..

Мезгил Исатов: Бир башкача күн

Жазуучулар Союзу

Бир башкача күн (новелла) Тоголок дүйнө– Токтобой томолонот Тоголок көздө. Уйкусураган булуттар таңды жүктөп келатты. Көз ирмемде көтөргөн жүгү кулап, чачыла берди. Нур төгүп келаткан таң төрөлө элек сүрөтчүнүн эң белгилүү сүрөтүнүн сырын ачты. Ар нерсенин соңу сыяктуу. Кош бойлуу келиндин курсагындагы баласы ойгонду. Таң заарлап дагы бир күндүн эшигин ачтым. Жаңы күн башталды. Апаппак барак сыяктуу. Бир жолдун уланышы. Амандык сурашым керек бул күндөн. Бул жолдордон. Улуулуктан. Эмнегедир кечээкиден башкачамын. Кечигүүнү күтүп отурам. Ак жарык ичинде. Мезгилдин үнү угулат, шашып бараткан шамалдагы. Эски бир обондой, өзүнөн өзү эле ырдалып толугу менен…..