Category: Проза

Чыңгыз Айтматов: Адабий тажрыйба – өтүкчүнүн өнөрү эмес

Жазуучулар Союзу

(«Биз дүйнөнү жаңыртабыз, дүйнө бизди жаңыртат» китебиндеги асыл нускалар)   ***** Ар бир адамдын өз Мекени бар. «МЕКЕН» деген сөз кыргызда – ата-бабанын жери, туулуп-өскөн жер дегенди билдирет. Ал, албетте, гүлбакча эмес. Абдан сагындырып, бир көрүүгө куштарланткан Талас жергемди ак-карасы аралаш жаткан өз келбетинде көз алдыма элестетүүгө аракеттенем. Эгер мен аалам койнун аралаган космикалык саякатта жүрүп, жер жөнүндө ойлончу болсом, сөзсүз аны өз айылым Шекердин образы аркылуу элестетерим бышык. Анткени, менин башатым – ушул Шекер. Ушул жерде аталарым жана бабаларым жашаган. Ушул жерде мен жарык дүйнөгө келип, турмуш тааныгам, өз толугу менен…..

Мар Байжиев: Бир тоголок самын

Жазуучулар Союзу

“Бир тоголок самын” (Аңгеме) –Ошентип менин атам киши өлтүргөн, – деди Турусбек. Ал тымызын соккон желге билинер-билинбес шуудураган жалбырактарды тиктеп, эчаккы болгон бир окуяны эстеп жатты окшойт. Кичинекей үлүлдү жерден алып кармап турсаң, эки мүйүзүн сербейтип чыгарат, ал эми катуураак кыймылдатып койсоң, дароо седеп үйүнө кире качат, анан аны эмне кылсаң да чыкпайт, чукулап кыймылдатсаң, ого бетер жабышып, ары, так уюгуна кирип алат. Эгерде тийбей оюна койсоң, бир аздан кийин өзү эле текедей койкоюп чыга келет. Бала кезде мындай көрүнүштү далай жолу байкагандырсыздар. Биз да солк этпей, үн катпай отура толугу менен…..

Жеңишбек Эдигеев: Өзгөрүш

Жазуучулар Союзу

Өзгөрүш Шакирдин үйүнүн алдында эл котолойт. Кызыктан куру калгансып көчө ылдый бирөө шаша басып келди да четте турган топко кирди: – Эй, эмне болуптур ыя, тынччылыкпы? – Тынч-тынч, Керим Якутиядан келиптир, деди четте турганы. Анан үзүлүп калган сөздү андан ары улап кетишти: -14 жыл болду да ал жакка кеткенине, катуу өзгөрүптүр ыя, пай-пай. -Эй, 14 жыл дейсиң да, бу Бишкекте туруп деле 5 жылдап айылга келбей коюп атышпайбы. Аларды көрүп, ким эле деп тааныбай каласың. -Ысактын баласычы, 30 га да чыга элек да, Бишкекте “сентралный” мечитте чоң молдо болуп кетиптир. толугу менен…..

Качкынбай Осмоналиев: “Балалуу аялдын мазары – эри болот”

Жазуучулар Союзу

“Көчмөндөр кагылышы” китебиндеги көөнөрбөс накылдар  ***** Баш деген баш! А башты баш кылган – мээ. Мээ иштебесинчи! Көз көрүп, эмнени ажыратат? Кол кармап, кайсыны көтөрөт? Бут басып, не жолду арбытат? Бүт тулкуну баш башкарып, мээ тейлеген сымал, ар айылды теске салчу бир башчысы болот. Ал өзүн: “Карамагымдагы айылдарды башкара аламын, менин мойнумда аларды башкаруу милдети турат”, – деп, өзүн ишенимдүү сезет да, берген буйругун туура деп чечет. Баш ийүүчүлөр да анын кабак-кашына карап, моюн сунууга аргасыз. Ошол баш ийүүдөгү аргасыздык пенделерди жакшылык үмүткө да жеткирет, азап-тозокко да туш кылат. Акыры, толугу менен…..

Касымалы Баялинов: “Сыртынан сылангандардын ичи көңдөй болот”

Жазуучулар Союзу

(“Кыйын өткөөл” повестиндеги кызыктуу нускалар) ***** Канча жесе да кардына как, жумуруна жук болбогон тамаксоо, алкы бузук, ач көз адамдар бар. Апам ичти күйгүзүп ушундай адамга турмушка чыгып олтурбайбы. ***** “Асылган оору алмайынча койбойт” деген сөз бар. ***** Сыртынан сылангандардын ичи көңдөй болот. ***** Өлүм аз кылат, оору кор кылат. **** Өз жерибизге жетип, агын суусунан татып, атыр жыттуу чөбүн искеп өлсөк, арманыбыз болбос. ***** Ишиң оңолгончо, итиңе кош арт. ***** Заалымдар болгон жерде кулактуу дүлөй, тилдүү дудук болгонуң жакшы. ***** Оюм учуп алда кайда жүрөт: кээде аларды издеп таап толугу менен…..

Төлөгөн Касымбеков: “Ооматы кеткенде өз токоюнда жүрүп, жолборс ачка өлөт”

Жазуучулар Союзу

(“Сынган кылыч” романындагы сырдуу накылдар) ***** Бузулар үйдөн эң биринчи ырк кетет. Атасынан адилдик кетет, баласынан намыс кетет, катыны айыңчы, келини ууру болот. Бирин-бири сыйлашуудан калат, биригип үй тутунуу милдетин унутушат. ***** Хансыз эл – эгесиз үй сыяктуу. ***** Какайганга какайгын – машайыктын уулу эмес, эңкейгенге эңкейгин – атаңдан калган кул эмес. ***** Анын баары өткөн иш, айыккан жара, азыр аларды жаңыртып отуруу – мамлекеттин бирдигине зыян. ***** Үгү деген үнүңөр, үксүйгөн жүнүңөр эле бар турбайбы! ***** Жакшы атанын кашык менен жыйнаган мүлкүн, жаман уул чөмүч менен чачып түгөтөт. ***** толугу менен…..

Мар Байжиев: Менин токочум (аңгеме)

Жазуучулар Союзу

Менин токочум (Аңгеме) –1941-жылдын июль айында коңшу короодо Адольф Гитлерди дарга асып өлтүрүштү… Энеси бакырып жер чапчып боздогону асманга жетти. “Гитлер” көп-көк болуп, жүрөк түшүргөндөй зуңкуюп короодогу узун скамейкада жатат. Ал менден эки жаш улуу, болпойгон ак көңүл бала болчу. Биз ага кинодон көргөн батько – Махно, япондук самурай, шпион жана башка терс каармандарды берсек кыңк дебей аткара берчү. Бу жолу да эки короонун балдары кандуу замандын жер жүзүндөгү адамдарындай эки жаат болуп, согушуп, немистин аскерин талкалап, “фюрерин” колго түшүрүп, дарга асылсын деген өкүм боюнча “Гитлердин” мойнуна сыйыртмак салып, учун толугу менен…..

Өмүрбек Караев: Шахмат (новелла)

Жазуучулар Союзу

Өмүрбек Караев 1954-жылы Чүй районундагы Кегети кыштагында туулган. Кегети орто мектебин аяктаган соң, Кыргыз улуттук университетинин филология жана экономика факультеттерин бүтүргөн. Кийин Варшава шаарында саясат таануу боюнча атайын курста окуган. 1975-жылы студент кезинде “Ыйык Көл” аттуу алгачкы аңгемелер жыйнагы жарык көргөн. Өмүрбек Караев прозалык 10 китептин автору. Альманахтарга адабий жана публицистикалык көптөгөн чыгармалары жарык көргөн. 2003-жылы “Жалгыз болгум келбейт” деген прозалар жыйнагы жылдын мыкты китеби болуп таанылган. Ошондой эле аталган китеп Германиянын Мюнхен шаарында өткөн китеп көргөзмөсүнө коюлган. 2005-жылы Айтыш коомдук фондунун “Калемгер” адабий клубу жарыялаган жылдын мыкты аңгемелери деген толугу менен…..

Абдыманап Көлбаев: Карачолок

Жазуучулар Союзу

Карачолок Бул аңгеме ит жөнүндө. Бул ит кыска өмүрүндө жүзгө жакын карышкыр тиштеген экен. Ал итти көргөн карышкырлар титиреп кача албай калчу дейт. Ал ит менен тикелеше алган бир гана карышкыр болуптур. Бүгүн бешинчи күн эле. Беш күндөн бери жигиттердин иши ордунан чыкпай, тиги өндүрдөгү айылга көз салышып, айла-амал издешет, канткенде ошол атагы таш жарган күлүктү уурдап чыгышат. Жигиттерди бийлеген ой ушул. Өндүрдүн жайык жерине чогуу койгон он-он беш түтүн үй, эки чоң боз үй гана четкерээк. Бул байдын үйлөрү. Айылдын четинде короо, анын так ортосунда тигилген дагы чоң боз толугу менен…..

Төлөгөн Касымбеков: Туулган жер

Жазуучулар Союзу

Туулган жер Май айынын болуп турган убагы эле, чаңкай түш, өзүм жалгыз Ак-Суу тараптан келе жаткам. Айлана адыр-күдүр тоо, миң түркүн гүлдүү көйкөлгөн ыраң, көк жашыл, чычкан мурду өткүс жыш бадал. Ар жерде келберсип жаңгак, акчечек, кайың дүпүйөт, те алыста кылда учу жомоктогу алптын найзасындай короюп карагай, арча көзгө түшөт. Мөмө жыгач токойдун теңи. Жол ийри-буйру болуп, бирде эңкейиш, бирде өр. Минген атым ыкшоолоно илкийт, арткы буттарын сүйрөй шилтесе, бир калыпта күрт-күрт этип, мага эрмек, анда-санда шыйпанат, башын чулгуп, бөгөнөктөп ылаалайт, бышкырынат. Мойну тердеп кетти, соорусун карасам, эти калдач болсо толугу менен…..