Category: Сын

Улуу Ата Мекендик согуштун 75 жылдыгына карата       

Жазуучулар Союзу

Улуу Ата Мекендик согуштун 75 жылдыгына карата                            Эстелик сүйлөйт Баарыга белгилүү быйыл Улуу Ата-Мекендик – экинчи дүйнөлүк согуштун аяктагандыгынын, бүткүл дүйнө жүзүнө – адам баласына адам уулу алып келген тукум курутуучулуктун, бир улуттун экинчи бир улутка  жан чыдагыс кордук көрсөтүп, өз улутунун гана ашкере артыкчылыгын даңазалоого багытталган массалык түрдөгү кыргындын болуп өткөнүнөн бери 75 жыл болгону белгиленип жаткан учур. Эч ок-дары коротпой, атайын курулган концлагерлердеги тирүүлөй өрттөөнүн чукул арада ойлонуп табылышы, мончодо жууна тургандай болуп душтун суу толугу менен…..

Динара Асакеева: Авторитардуу коом, экзистенциялык кейипкер жана муздак дубалдар…

Жазуучулар Союзу

Авторитардуу коом, экзистенциялык кейипкер жана муздак дубалдар… (К.Жусубалиевдин романына пикир) Азыркы мезгилде соцреализмдин шартында өнүккөн ХХ кылымдагы улут адабиятыбыздын өтүмүш дооруна – ал мезгилдеги  тарыхый шартка, адабий процесстин оош-кыйыштуу, карама-каршылыктуу өнүккөн татаал диалектикалуу табиятына – динамикалык процесстин тенденциялуу кылдат көрүнүш, нюанстарына чейин кайрылып, кайра баштан аңдап көрсөк; ал учурда жалпы советтик адабияттын контекстинде жашап турган улуттук адабиятыбыз коммунисттик партиянын авторитардуу бийлиги жараткан советтик идеологиянын таасиринен көпкө чейин бошоно албай келген, бирок, «алтымышынчылар» катары таанылган акын-жазуучулардын өзүнчө бир мууну бийликтин системасы канчалык катуу болсо да,  тоталитардык система талап кылган ар кыл толугу менен…..

Аида Эгембердиева: Айдарбек Сарманбетовдун “Капсалаң доор. Карга аке” романындагы образдар системасы

Жазуучулар Союзу

Доор – жазуучу, адабий каарман – окурман Айдарбек Сарманбетовдун “Капсалаң доор. Карга аке” романындагы образдар системасы “Аке” сөзү кыргыз лексикасында ар түрдүүчө мааниге ээ. Казак тилиндеги сыяктуу “ата” маанисинде, келиндери кайын журтундагы улуу кишилерге кайрылган сөз иретинде, же болбосо  түштүк диалектисинде “ага” маанисинде колдонулат. Ал эми Ысык-Көл говорунда ал сөз саналуу даанышман, олуя инсандарга карата өзгөчө урмат менен колдонулат. Алар: Карга аке (1718-1828), Мойт аке (1750-1843), Сарт аке (1775-1865), Тилекмат аке (1799-1863), Садыр аке (1821-1905), Карач аке (1837-1914), Кыдыр аке (1843-1926). Бул жети аке өз чөлкөмүндө гана эмес, жалпы кыргызда толугу менен…..

Кеңешбек Асаналиев: Жаш Чыңгыздын адабиятка келиши

Жазуучулар Союзу

Yчүнчү бөлүм Жаш Чыңгыздын адабиятка келиши Биринчи күтүүсүздүк Жогортодо Ленинградда аспирантурада жүргөн кезимди (1950-1953) өмүр-жашоомдун “алтын тилкеси” дедим. Фрунзеге келгенде да тагдырдан буюрган ошол “алтын тилке” уланып отурду. Биринчиден, адабий коомчулукка атым бат эле белгилүү болуп кетги. Экинчиден, кызмат абалым да өзүм күтпөгөндөй тездик менен көтөрүлүп отурду. Маселен, аспирантураны бүтүп келер менен 1953-жылы декабрь айында Тил, адабият жана тарых институтунда кенже илимий кызматкер, 1955-жылы январдан баштан улук илимий кызматкер, 1956-жылы декабрь айында Тил жана адабият институтунун директорунун орун басары (илимий иштер боюнча) кылып бекитти. Директорубуз көрүнүктүү тилчи-окумуштуу, академик И.А.Батманов эле. толугу менен…..

Кеңешбек Асаналиев: “Майдан” романынын майданында

Жазуучулар Союзу

“Майдан” романынын майданында Узакбай Абдукаимов менен кайрадан кездешип, кайрадан көркөм чыгармачылыктын татаал жолдорунда дал ушул залкар ишмердин өзүнүн жеке адабий тагдырына кадимкидей катышып, күбө болом деп эч качан ойлогон эмесмин. Ырас, элүүнчү жылдардын экинчи жарымында Ленинграддан кайтып келгенден кийин Узак ага менен көп эле жолугуп, көбүнчө тиричилик-турмуш деңгээлинде сүйлөшүп, аңгемелешип деле жүрдүк. Фрунзе шаары анда азыркыга салыштырганда өтө эле чакан эле, “Ала Too” кинотеатрынын тегерегинен, “Дубовский парктан”, Дзержинский бульварынан айрыкча дем алыш күндөрүндө каалаган кишиңе жолугуп калышка толук шарт бар болчу. Узак аганы көбүнчө балкар акыны Кайсын Кулиев, котормочу С.Бектурсунов, толугу менен…..

Кеңешбек Асаналиев: Тагдырга кездешүү

Жазуучулар Союзу

Экинчи бөлүм Узакбай Абдукаимов Тагдырга кездешүү Аз сандуу эл үчүн Улуу Ата Мекендик согуштун жылдары айрыкча оор трагедиялык сыноо болду. Анда, негизинен, айылда жашашкан кыргыздардын ар биринин үйүндө эмне болуп жатканы алаканга салгандай көрүнүп турчу. Дал ушул өзгөчө кырдаал өзүңдүн жеке кайгыңа башканын кайгысы кошул-ташыл болуп, кыргыз айылынын жалпы абалы ого бетер зар-муңга чөгүп, мүңкүрөп тургандай сезилчү. Текши жакырчылык, ачкачылык – бул жашоо турмуштун көнүмүшү, колхоз жыйган-тергенин өкмөткө өткөрүп берет, бул согуштун закону, бирок баарынан кыйыны, кайгылуусу, жума сайын десек болот, “бир үйдөн” сөзсүз түрдө ызы-чуу, өкүрүк чыгат. Мунун себепкери толугу менен…..

Кеңешбек Асаналиев: Шүкүрбек жана мен

Жазуучулар Союзу

Шүкүрбек жана мен Пушкин үйүндөгү менин жашоо турмушумдун алтын тилкеси аяктап баратты. Өз учурунда көп нерселерди тиешелүү даражада баалай албаганым, же не бир асыл-заттарды өздөштүрүп үлгүрө албай калганым, бул менин күнөөм эмес. Мен бүтүндөй оюмду, акыл-эсимди үч жыл бою бир гана нерсеге, китепке бурдум. Убакытты текке кетирбей пайдаланууга аракеттендим. Ошондой болсо да өз жеримде мектептен, институттан алган негизим, даярдыгым канча болсо, андан аша албайт элем да. Анын үстүнө мен өзүмдүн жашоомдо бийикке умтулбадым, таалай эмнени буюрса, азбы-көппү ошого ыраазы болуп жашадым. Дал ошол таалай-тагдырдын буйругу менен Пушкин үйүнө туш келдим. толугу менен…..

Кеңешбек Асаналиев: Алтын тилке

Жазуучулар Союзу

Алтын тилке   Темам бекилгенден кийин П.Н.Берков менен жакындан мамилелешкен жокмун. Бул менин наадандыгым. Бетме-бет жолугушуп калса, же окумуштуулар кеңешинде учурашам. Болбосо, жок. Бул менин кетирген зор каталыгым, ала турган нерсени алалбай, өздөштүрө турган нерсени өздөштүрбөй, жанымда өзүнчө эле бир “тирүү университет” жүргөнүн түшүнбөй, билбей үч жылды өткөрүп жибердим. Бир жолу кеңири сүйлөшпөй, акыл-насаатын укпай. Диссертация жазылып, талкуудан өткөндөн кийин биринчи оппонент маселеси келип чыкты. Кыргыз адабиятын билген киши жок, П.Н.Берковдон башка. Илимий жетекчим К.Н.Григорян ал кишиге көңүлсүнбөйт, анткени экөөнүн өз ара мамилеси салкын окшойт. Ошондо билдим. Орто Азия адабиятын жалпы толугу менен…..

Кеңешбек Асаналиев: Жол башы

Жазуучулар Союзу

Жол башы Жазып отуруп, дал ушул жерге жеткенде, жарга келип капталгандай, тык токтодум: баса, мунун баары деги кимге керек? Чын эле.. маселен, үлгү болорлук нуска, ой кызытып ойготор бөтөнчө маани-мазмун, же башкалардан кескин айырмаланган жорук-жосундуу өмүр-баян болсо, анда бир жөн. Ал кызыктуу, ал окулат. Кадимки эле турмуштук жагдайлардын деңгээлиндеги кадыресе тиричилик, китеп, мектеп, кездешүү сыяктуу ар кимге белгилүү көнүмүштөр кимге таң, кимге зарыл. Жалпы элдик, жалпы элдик борборубуз, ошондой эле жаңыдан калыптанып, көп түрдүү өнүгө баштаган Фрунзе шаарынан (азыркы Бишкек) анча деле алыс эмес, Сокулук өрөөнүндө туулуп-өскөн мен китеп дүйнөсүнөн толугу менен…..

Үсөн Касыбеков : Азыркы кыргыз аңгемесинин горизонту

Жазуучулар Союзу

Азыркы кыргыз аңгемесинин горизонту Аңгеме… Ал азыркы учурда кандай саптар, жөрөлгөлөр менен баюуда? Кандай жетектөөчү, негизги тенденциялары баамга урунат. Изденүү маанайы кандай? Сөз учугун улоодон мурун жанрдын табиятына токтолуу зарыл. Анткени, жалпы эле аңгеме жанры жөнүндө сөз козгогондо жанрдын спецификалык өзгөчөлүгүнө токтолуп кетүү максатка ылайыктуу. Себеби, бу категория аңгеменин жандуу адабий процесстеги алган орду, бүгүнкү күнкү ал-абалы, келечек перспективасы, негизги тенденциялары, көркөм өзгөчөлүктөрү менен терең шартталышып турган кубулуш. Ошентип, аңгеме традициялык түшүнүк боюнча прозанын чакан түрү. Арийне, мындай жеке касиети анын көркөм табиятын толук, чар тараптуу ачып бере албасы айкын. толугу менен…..