Омар Хайям: Рубаилер

Рубаилер

*****

Окуйм ушул дүйнөдө мен – жалганда,

Турмуш катаал, мугалимим андан да.

Карысам да шакиртимин турмуштун,

Али эрте устат наамын алганга.

 

*****

Ай-ааламдын түбү кайда? Табыштап

Чечкиле – деп Кудай берген табышмак.

Акылмандар түрлүү оюн айтышып

Адашууда. Кайдан сырды табышмак?

 

*****

Чаң сапырган балага сен бакырба,

Мындай дегин, салып аны акылга:

“Алдагы чаң – Кей-Кубаддын жүрөгү,

Күлүн балам, Парвиз хандын сапырба!”

 

*****

Буга чейин өттү айдын нечени,

Кайтпас болду акылманы, чечени.

Таманыбыз басып жаткан топурак,

Сулуу кыздын карегидир кечеги.

 

*****

Тагдыр күчтүү, аны эч ким жеңбеген,

Баарын жалмап ач, желмогуз жер жеген.

Аманмын деп сүйүнбөгүн, коё тур,

Кумурскага жем болосуң сен деген.

 

*****

Эске албай даражасын, чырайын,

Ит, арамга, ханга кылбай ырайым.

Идиш жасап, карапачы тебелейт,

Бир учурда бардыгынын ылайын.

 

*****

Карапамды талкаладым ташка чаап,

Кечээ шарап кеткен экен башка чаап.

Идиш мага: – “Шордуу – деди – ушинтип,

Ташка сени бирөө кетер шашпа, чаап”.

 

*****

Ичип, кызып, махабаттан соолукпа,

Мансабыма чиренем деп оолукпа!

Мурутуңдун, сакалыңдын Кудайга

Кереги жок. Ага башты оорутпа.

 

*****

Соо келатсам, ичсемби деп оюмда,

Гүл карарып, соолуп жатат жолумда.

Жайын билсем – ашык күлүп-жыргаптыр,

Шордуу кечээ, – тирүүлүктүн тоюнда.

 

*****

Ах, эгерде алым келсе, балталап

Бул тагдырды жок кылмакмын талкалап.

Адилеттүү, бөлөк тагдыр курмакмын,

Асылдарды жүрчү дайым калкалап.

 

*****

О Кесегүл! Карапаңдан акырын,

Куй, ичейин жоголгончо акылым.

Сүйүүм муздап, досум кетсе алыстап,

Шарап экен менин чанбас жакыным.

 

*****

Талаа гүлдөйт көз кубантып, жыргатып,

Кубанчыбыз корко турган сыр катып.

Чөп чабылып, гүлдөр соолуйт заматта,

Көңүлдөгү жарабызды ырбатып.

 

*****

Балык сурайт: – “Ойлоп убал-сообумду

Айткылачы, суум каякта, ссоомунбу?”

Өрдөк айтат: – “Майга салып куурушат,

Бир ошондо казан берет жообуңду”.

 

*****

Ичпей өтүп кеткен өмүр – чок экен,

Обон, ырсыз көргөн күнүң – бок экен.

Байкап көрсөм, бул жалганда бир гана,

Жыргагандан өтөр нерсе жок экен.

 

*****

Короз дайым айрылганча өңгөчү

Кыйкырат дейт: “Тирүү туруп өлбөчү!”

О, адамым, түнүң өттү уйкуда,

Уйку – өлүм. Аны азыр көрбөчү.

 

*****

Болбойт Хайём “тозок бар” деп кейишиң,

Мас болгондор өрттөнөт дей беришиң.

Тозогуна түшсө сүйгөн, ичкендер,

Анда эмне, бош калабы бейишиң?

 

*****

Азап, кайгы, түйшүк – өмүр жашыбыз,

Акыл, билим, ойдун кенчи – башыбыз.

Аалам эгер шакек болсо, биз анын,

Көркүн ачкан баалуу, асыл ташыбыз.

 

*****

Жетиштүүнү көрүп суутпа көңүлдү,

Таң атат да кайра батат, төгүнбү?

Пайдаланып алыш үчүн, карызга

Сен алгансың көз ирмемдей өмүрдү.

 

*****

Муздак жүрөк, жүрөк эмес – курусун,

Сүйүп-жанбай жүргөн мерез курусун.

Келген күндү тозок күн де, жаш жигит,

Кучагына бек кыспаса сулуусун.

 

*****

Тоодой бакыт консо сениң башыңа,

Чындык үчүн бер берчүңдү ашыра.

Кыйналгысы келбегенге ал үчүн

Каарың төгүп, сүттөй кайнап, ташыба!

 

*****

Сүйүү – сыйкыр, ушак аны билеби?

Өчүп калган от күчүнө киреби?

Анык сүйүү алоолонот күнү-түн,

Тегерегин каарып, кактап илеби.

 

*****

Адам деген Теңиримдин эркеси

Окшош болуп жаралган бир пендеси.

Бирок Кудай жоктон аны бар кылып,

Айнып, кайра, жок кылганы эмнеси?!

 

*****

Бактылуу ким? Токпейилди сүйгөндөр,

Атак, байлык дебей өмүр сүргөндөр.

Алп каракуш болуп ушул дүйнөдө

Үкү болбой, мага окшоп жүргөндөр.

 

*****

Мен өзүмө: – “Ичпейм!” – дедим, көнөмүн,

Жүзүм канын эзбей күндү көрөмүн.

Эс акылым: “Чын элеби?” – дегенде

Айттым: “-Ичем, кокуй!” ансыз өлөмүн.

 

*****

Жек көрөмүн, туурасын мен сүйлөймүн,

Ичип, китеп кармаганды сүйбөймүн.

Сен окусаң, мен шарапка чыландым.

Суу отундай тозокто да күйбөймүн.

 

*****

Ичкин, бирок акылыңды жоготпо,

Ченеп, жанга масчылыкты жолотпо.

Абайлагын асылдарды кагам деп

Кадыр-барктуу жакыныңды жоготпо.

Которгон: Кубанычбек Басылбеков