Category: Сын

Садык Алахан: Райкан Шүкүрбековдун термелеринин башкы проблемалары жана көркөм-эстетикалык өзгөчөлүктөрү

Жазуучулар Союзу

Райкан Шүкүрбековдун термелеринин башкы проблемалары жана көркөм-эстетикалык өзгөчөлүктөрү (3-макала) «Аралаш төкмө» термесинде Р.Шүкүрбеков дегеле баяндоонун түркүн-түс түрлөрүн өзгөчө бир билгичтик менен колдонуптур. Экинчи бөлүмчө дээрлик баштан аяк карама-каршы көрүнүштөрдү жуурулуштура сүрөттөө аркылуу курулган десек болот. «Эки жашар кезден» өтүп эр жеткен куракка келгенин, «оңбогондой сүйгөн» учурун эске салып ашык болгон адамынын кебете-кешпирин момундайча сүрөттөп көз алдыбызга тартат: Мурдуң кичине муштумдай, Мурунтан кудай туш кылбай. Колдоруңдун салаасы, Коошоп койгон устундай. Бети, башың таптаза Көргөн адам кускандай! Этиң жумшак темирдей, Бетиң аппак көмүрдөй. Ашыктыктын айынан, Качып жүрөм көрүнбөй. – – – – толугу менен…..

Садык Алахан: Р.Шүкүрбековдун термелеринин башкы проблемалары жана көркөм-эстетикалык өзгөчөлүктөрү

Жазуучулар Союзу

Райкан Шүкүрбековдун термелеринин башкы проблемалары жана көркөм-эстетикалык өзгөчөлүктөрү (2-макала) Мына ошентип, Р.Шүкүрбековдун «Аралаш төкмө» деп аталган термесинин шарттуу түрдөгү биринчи бөлүмчөсүнүн башталышынан биз киришүү бөлүмчөсүндө айтылган «калп айтпоо», «чынчыл болуу» деген дидактикалык ойлордун ырааттуу улантылышына эмес, тескерисинче, элдик төкмөлүк өнөрдө өзгөчө кеңири колдонулуп келген калп жанрынын чукугандай ишке тартылышын, ушундан улам окуянын, автордук баяндоонун андан аркы өнүгүшү таптакыр башкача нукта өнүгүп, ушул олтурган адамды, окурманды алда немедей психологиялык абалга алып келгенине күбө болдук. Ырасында эле «калп айтпоо», «чынчыл болуу» жөнүндөгү насият ойлордон кийин: О, баягы жылы эшекчен Айга чыгып келгенмин, толугу менен…..

Садык Алахан: Райкан Шүкүрбековдун термелеринин башкы проблемалары жана көркөм-эстетикалык өзгөчөлүктөрү

Жазуучулар Союзу

Урматтуу окурмандар, биз бүгүндөн баштап филология илимдеринин доктору, Кыргыз улуттук жазуучулар союзунун адабий көркөм сын боюнча секциясынын башчысы Садык Алахандын залкар акын Райкан Шүкүрбековдун термелери жөнүндөгү макалалар түрмөгүн жарыялай баштайбыз. Райкан Шүкүрбековдун термелеринин башкы проблемалары жана көркөм-эстетикалык өзгөчөлүктөрү (1-макала) Классик акыныбыз Райкан Шүкүрбековдун термелерин улуттук адабиятыбыздагы бул жанрды жаңы баскычка көтөргөн көркөм туундулар катары караганыбыз оң. Фактынын өзү да бул ойду далилдеп турат. Акындын «Аралаш төкмө», «Жинди суу», «Рахмат койчу, чабанга», «Жер жөнүндө терме», «Аялдар жөнүндө сөз», «Декада жөнүндө сөз», «Насыят-терме» деген термелери бул жанрдын классикалык үлгүлөрүнөн болуп калгандыгын эч толугу менен…..

Садык Алахан: Асанбек Стамовдун повесттери

Жазуучулар Союзу

Асанбек Стамовдун повесттери (үчүнчү макала) Жыйнакка акыркы болуп 1968-жылы журтчулукка тартууланып, кийинки мезгилде автор тарабынан кайра редакцияланган “Кеч күздө” повести кирген. Чыгарма адабий сында белгиленип жүргөндөй А.Стамовдун “чыгармачылык өнөрканасындагы кескин сапаттык секирик” болду. Повестте, эскертип кеткендей, азырынча автордун негизги изилдөө объектиси болуп калып жаткан жаш адамдын өмүрүндөгү оош-кыйыш учурлар, турмуштан өз ордун табуудагы алгачкы кубанычтар менен кайгылар баяндалып, чыгарманын сюжеттик багыты бирде кадыресе учурдагы окуяны сүрөттөө аркылуу өнүксө, бирде повесттин баш каарманы болгон лирикалык персонаж Акылбектин өз турмушу жөнүндө студент кезиндеги курбусу Садырга аңгемелеп берүүсү аркылуу өсүп олтурат. Баяндоонун бул толугу менен…..

Садык Алахан: Асанбек Стамовдун повесттери (экинчи макала)

Жазуучулар Союзу

Асанбек Стамовдун повесттери (экинчи макала) Эскертип кеткен бир чөйрөдөгү – чыгармачыл чөйрөдөгү – карама-каршылыктар соңку “Нөшөрдөн кийин” повестинин негизги конфликтилик мүнөзүн түзөт. Жаңы чыгармада адамдын ак дили менен төп келишкен ак эмгегинин өлбөстүгү, көөдөндөгү акактай болгон накта кишилик сезимди өмүрдө кездешчү ар кыл карасанатай иштер убактынча басынтып да коёру, чөктүрөөрү, бирок эч качан ага үстөмдүк кыла албастыгы, бир сөз менен айтканда, инсан затындагы асыл сапаттардын көөнөрбөстүгү жөнүндө сөз болуп, бул идея жазуучунун көз мерчеминде тура, изилдөө объектиси болгон сүрөтчүлөр чөйрөсүндөгү адамдардын өз ара мамилелеринде көркөм чагылдырылат. Чыгарманы “Чүй баяны” повестинин толугу менен…..

Садык Алахан: Асанбек Стамовдун повесттери

Жазуучулар Союзу

Асанбек Стамовдун повесттери (Биринчи макала) Кыргызстан Ленин комсомолу сыйлыгынын лауреаты жазуучу А.Стамов маданий чөйрөбүзгө өздөрүнчө бир толкун болуп келишкен М.Гапаров, К.Жусупов, К.Жусубалиев сыяктуу муундаш калемдештери менен бирге адабиятыбыздын каалгасын тээ алтымышынчы жылдардын башында какса да, анын чыныгы чыгармачылык жүзү, эстетикалык көркөм казынасынын (албетте, өз өлчөмүнө жараша) айрым учкундары бүгүнкү жетимишинчи жылдары өз келбетин көрсөтүп олтурат. Адабий сыныбызда белгиленип жүргөндөй анын чыгармачылык “көктөмү” деп аталып, болбосо А.Стамовдун көркөм изденүүсүндөгү “бурулуш” учур болуп эсептелген “Кеч күздө” повестинин жарыкка келиши менен, кыйыр түрдө айтканда, жазуучунун “мөмөлүү күзү” башталды. Бир топ адабий тыныгуудан кийин толугу менен…..

Гүлзада Станалиева: Сагын Акматбекованын ырларынын поэтикалык өзгөчөлүгү

Жазуучулар Союзу

Сагын Акматбекованын ырларынын поэтикалык өзгөчөлүгү Сагын Акматбекова кыргыз поэзиясына өз үнү, поэтикалык дүйнөсү, стили менен кирген акындардын бири. Акындын поэтикасынын өзгөчөлүгү көркөм сөз каражаттарын колдонуусунда, дүйнөгө, чындыкка карата көркөм мамилесинде, ой-сезимдеринин адаттан тыш берилишинде айкын көрүнөт. Андыктан акындын ырларын улам кайра окуудан окурман улам кайра жаңы эстетикалык таасир алып, жаңы сезим-туйгуларга туштугуп, жаңы ойлордун кучагында калат. Башкача айтканда, Сагын акындын ырлары абстрактуу ой жүгүртүүгө негизделген көркөм туундулар. Ал адамдын психологиясынын татаалдыгына, фантазиясынын ченемсиздигине байланышкан философиялык ой түрмөктөрдү ыр кылып куюлуштурат. Ойду берүүдө, туюнтууда акын өзгөчө көркөм штрихтерди, деталдарды жана экспрессивдүү-эмоционалдуу толугу менен…..

“Манас” эпосунун Самар Мусаев агай тарабынан кара сөзгө айландырылган вариантында өзөктүк окуялар менен образдардын берилиш өзгөчөлүгү

Жазуучулар Союзу

“Манас” эпосунун Самар Мусаев агай тарабынан кара сөзгө айландырылган вариантында өзөктүк окуялар менен образдардын берилиш өзгөчөлүгү (4-макала) Албетте, залкар манастаануучу өзүнүн кара сөз вариантында улуу эпостун өзөктүк окуяларын мүмкүн болушунча толук камтуу менен аларды жетишерлик түрдө баяндоого чоң күч жумшаган. Мунун айкын мисалын жогоруда “Баатырдын балалык чагы, алгачкы эрдиктери” деген негизги сюжеттик линиялардын бирин эпостун тексти менен салыштырып кароо аркылуу көрдүк. Улуу Сөздөгү өзөктүк окуялардын эң негизгилеринин бири болуп, албетте, “Чоң казат” эсептелинет эмеспи. С.Мусаев агай “Чоң казатты” кара сөзгө айландырууда да бөтөнчө бир изденүүнү, өзүнүн теориялык билими менен көркөм толугу менен…..

Садык Алахан: “Манас” эпосунун Самар Мусаев агай тарабынан кара сөзгө айландырылышынын себептери жана өзгөчөлүктөрү

Жазуучулар Союзу

Адабиятчы, Кыргыз улуттук жазуучулар союзунун адабий көркөм сын боюнча секциясынын башчысы Садык Алахандын Улуу эпосубуздун кара сөзгө айландырылышынын оош-кыйыштары тууралуу жазылган макалалар түрмөгүн жарыялоону улантабыз. Бул ирет адабиятчынын “Манас” эпосун изилдөөгө бүт өмүрүн арнаган көрүнүктүү манас изилдөөчү Самар Мусаев агайбыздын илимий ишмердүүлүгүнүн жакшы бир барагы болуп калган “Манасты” кара сөзгө айлантып жазган китеби тууралуу макаласынын башталышын окурмандарыбызга сунуш кылмакчыбыз. “Манас” эпосунун Самар Мусаев агай тарабынан кара сөзгө айландырылышынын себептери жана өзгөчөлүктөрү (Үчүнчү макала) Дүйнөлүк фольклористиканын тарыхында окумуштуу-фольклористтер да өз элинин эпикалык туундуларын кара сөзгө айланткан учурлар кеңири кездешет. Мунун эң толугу менен…..

Догдурбек Юсупов: Карапайымдыктын тийгизген жарыгы

Жазуучулар Союзу

Окугандан кийинки ой Карапайымдыктын тийгизген жарыгы  “Краткость – сестра таланта” Антон Чехов “Начар аңгемечи жакшы тарыхты жеңил-желпи эле бузуп коюшу мүмкүн” Мортимер Адлер Адабият күнүнө карата улуттук Сынактын жыйынтыгы чыгарылып, бир катар таланттуу калемгерлер “Алтын калем” статуэткасы, диплом жана сертификат менен сыйланышты. Алардын ичинен эң татыктуусу таланттуу жазуучу Топчугүл Шайдуллаева деп эсептейм. Көптөн бери кыска, бирок нуска аңгемелерине көңүлүм түшүп жүргөн жазуучунун чыгармачылык лабораториясына колдон келишинче реалдуу сереп салып көрүүнү чечтим. Чынында эле роман менен повесттин сюжетин чакан аңгеме менен эле берип койсо боло тургандыгын айрым таланттуу прозаиктер иш жүзүндө толугу менен…..