Category: Проза

Аалы Токомбаев: Даат

Жазуучулар Союзу

Даат (уламыш) Арашандын тентек шарынын боюнда аңгеме айтышып олтурдук. Абдулла аттуу жаш өзбек, өзүнүн кезеги менен бир сонун аңгеме сүйлөдү. Ал сүйлөөдөн илгери мага карап жылмайды да: –Мен сиз сыяктуу жазуучу эмесмин. Мен токуу фабрикасынын жаш инженеримин. Сөзүм көркөм чыкпаса, мага капа болбоңуздар? – деп жупунуланып кечирим сурады. Чынында Абдулла сөзгө чебер, мүнөзү сылык, кең көкүрөк, көркөм жигит болучу. Ал сүйлөгөндө ылайыгы менен колуна уруп, өзүн-өзү күүлөп олтура турган адаты бар эле. Ал аңгемени мындайча баштады… …Өткөн бир замандарда Акыл аке аттуу бир киши жашаган. Уурулар Акыл акенин сөзүн элден толугу менен…..

Мусакун Сатыбалдиев: Дүмүр

Жазуучулар Союзу

Дүмүр Кышкы тоо. Бардык тарап акка тунуп, кандайдыр бир жымжырттыктын оор салмагына басырылгандай тунжурайт. Бийиктеп отуруп, асманга туташып кеткен сымал көрүнгөн тоо боорундагы жыш карагайлар ак тон кийген жоокерлердей былк этпей, сөөлөт күтүшөт. Алар ушул турушу менен эле адамдын жан-дүйнөсүнө бир тазалыкты, улуулукту, ыйыктыкты билгизбей, акырын тамчылатып тургандай. Анан ошол тамчылар тирилик, турмуш, тагдыр деп аталган көйгөйлөргө толгон нерселердин көкүрөккө катмарлана жыйылган кара тактарын агартып, кез-кези менен жан сыздата ооруткан дартты айыктырып жаткансыйт. Ушу саам бардыгы унутулуп, али жашоо, дүйнө жүгүнө биротоло тепселе элек жүрөгүнө бычактай тийген ачуу сөздөр, денесин толугу менен…..

Кубат Оторбаев: Аманат

Жазуучулар Союзу

Аманат (Аӊгеме) Ошол жылы Эркинбекке эс кирди… Мындан бир аз күн мурда эле таӊ заардан каш карайганча айылдын үй бетин көрбөгөн чыт курсактары менен бозала чаӊда оюндан колу бошобой, жашоо деген ушул экен дегенсип дооран сүрүп жүргөн. Эми күнүмдүгү таптакыр башка нукка түшкөнсүдү, турмушу таанылгыстай өзгөрдү. Ошол жайда Эркинбектин жан-дүйнөсү эле аӊтар-теӊтер болбостон өзүнүн да сырткы түспөлү кадересе башка адамга айлангансыды: бою теректей термелип, үстүӊкү эрдинин өйдө жагына балапан түктөрдүн ордуна кайраттуу кара кылдар темгилдеп, үнү корулдап, колдору аттиштей арбайып, далысы кеӊейди. Эӊ эле өзгөргөнү – анын жан-дүйнөсү болду. Ага толугу менен…..

Мамат Сабыров: Жанат

Жазуучулар Союзу

Жанат (аңгеме) — Теперь здесь будет порядок, — деди Жанат. Пилоткасын куруна кыстарган кара-тору жигит ийнени шашпай сайып, погонуна старшинанын белгисин тагып атты. — Утром полковник Сидорчук присвоил мне звание и попросил обеспечить здесь порядок. Теперь будет железная дисциплина. А то совсем распустились… Бул учурда биз жаңы эле түшкү тамактануудан келгенбиз. Ачык капталдары шамалга желбиреген чатырлардын ичинде бутту сунуп коюп жатышкан студенттердин эч кимиси Жанаттын сөзүнүн чындык экендигине шек санашкан жок. Анткени, Жанат бир кезде Түркмөнстанда, биздин университеттин аскер кафедрасынын башчысы, полковник (ал кезде майор экен) Сидорчук командачылык кылган аскер толугу менен…..

Бейшебай Усубалиев: Таяк

Жазуучулар Союзу

Таяк (аңгеме) Уктатпачы мени, жазгы жаан, Жашыл дүйнө шаңын самайык (Айгул Узакова) Тунук акын Айгүл Узакованын жаркын элесине −Тим эле укмуш! Уксаң эми… Кичине көңүлдөнүп уксаң, тим эле укмуш ай!.. – деп аптыга сүйлөп, бирде каткырып, кайра эле бышактап ыйлап ийип жатып, бул окуяны бир кезде чогуу иштешкен Айгүл айтып берген эле. Көңүл коюп угумуш болуп отурганым менен, мен анда анча деле назар тиккен эмесмин. Көрсө… Окуя мындайча башталыптыр. Дөң-Алыш айылын өрдөй кеткен кара жолдо бир маршрутка келатты. Ичинде – жүргүнчүлөр. Бир кезде алды жактан үч караан көрүндү. Үчөө тең, убадалашып толугу менен…..

Мирзохалим Каримов: Тирүүлөй жетим

Жазуучулар Союзу

Тирүүлөй жетим (кыскартылып алынды) Коңгуроо кагылаар замат тышта ары-бери чуркап, чурулдаган окуучулар бал аары сымак мектептин эшигине ыкталышып, ар кимиси өзүнүн классына кире баштаганда да Айзада партасынан карыш жылбай ойлуу олтурган. Мугалим кирери менен класстагы чурулдаган үн тып басылды. –Кана жай-жайыңарга отургула, сабакты улантабыз, ‑ чачы тармал, бели кумурсканыкындай ичке, өңү саал кызылыраак көрүнгөн жаш келин окуучуларына адаттагысындай астейдил тиктеди. Эми суроо-жооп өткөрөбүз. Мен суроо берем, а силер кезек менен так жана кыска жооп бересиңер. Антпесек, баарыңарга убакыт жетпей калат. Макулбу? –Макул эжеке! –Макул! –Анда баштадык: Каникулда ким каяка барды? Кантип толугу менен…..

Касым Сулайманов: Эрктин күчү

Жазуучулар Союзу

Эрктин күчү (Даректүү баян) Бул жашоодо адамдын башына эмнелер гана келип-кетпейт. Кандай кыйынчылык болсо да аны жеңүү үчүн зор кайрат, акылмандык, сабырдуулук керек эмеспи. Тилекке каршы, андай сапат баарына эле таандык эмес. Азыркы мен жазып жаткан окуя 1951-жылы февраль айында болгон. Анда Тагаев Бакир отуз жашка чыга элек, күчкө толуп турган кези болчу. Ал бою узун, келбеттүү жигит эле. Майрамдарда, тойлордо эр эңишке түшүп, чапчаңдыгын көрсөтүп, эл көзүнө көрүнүп белгилүү болуп калган. Ал чоң көк атты сынына келтирип багып, жарашыктуу жабдыктап минип жүрөр эле. Анын ошол кездеги жүргөн-турган келбети азыр толугу менен…..

Толкун Ади уулу: Жарым эс

Жазуучулар Союзу

Жарым эс Асман күмбөзүнүн бир капталы бузулуп карарып, тигил алыстагы бийик тоолордун башына шатыратып жамгыр төгүп жатты. Ал эми береки түздө болсо асман көгөрүп ачылып, күн жаркырап тийип турду. А ушул эле асманы ачылып турган кең саздын жээгиндеги сайдын шар суусунда бир жаш келин сууга чөмүлүп жатты, анын суу болуп кеткен жука ак көйнөгү терисине бек чапташып, жаш келиндин толукшуп, чытырап турган аппак денеси кудум суудагы күмүш балыктай жылтылдап адамдын көзүн уялтып турду. Бир убакытта келинчек бет маңдайындагы өзүнө ырсайып карап турган эркек кишини көрө коюп катуу чочуп кетти да, толугу менен…..

Султан Раев: Топурак

Жазуучулар Союзу

Мурат апасынын акыркы сөзүн укпай калды. Алыскы Швецияда иш сапар менен жүргөн. Мурат узак жолго сапар тартар алдында Ошко келип, апасынын жанында көпкө отурган. Жарым жылдан бери төшөктө узак жатып калган апасынын акыбалы күндөн күнгө оорлоп, өңү өчүп, купкуу тартып, жаак эти шылынып түштү. Кумсарган жүзүндө тирүүлүктүн изи өчүп бараткандай сезилди. Иреңи суз. Ара чоло эриндери бүлк-бүлк этет. Ичинде жыландай уюп жаткан оорунун зардабы, жанын жан алдырбай ичтен катуу бурап, эртели-кеч онтотуп чыгат. Дүйнөсү чарк айланган кемпирди ажал тушап, сары чырмооктой жабышты. Көзүн жумса эле көргөн актыгы шүүдүрүмдөй кулап, жумулган толугу менен…..

Айбек Абдылдаев: Адам карышкыр

Жазуучулар Союзу

Адам карышкыр (аңгеме) Улуп-уңшуган карышкырдын үнүнөн чочуп ойгонду. -Атаңдын оозун урайын! Бу канчыктын үнү кудайга жеткенче, мылтыгымдын огу ага жетер! -Кой, абышка. Кудайдан улук сүйлөбө, жети түндө темселеп каякка бармак элең? Капсалаң чын эле мылтыгын ала чуркайбы деп коркту Бурул кемпир. Карышкыр улуганын койбоду, тоонун мемиреген түнү бузулду. Капсалаң сыяктуу эле түнү менен бүт дүйнө түйшөлүп чыкты. Күздүн жөө туманы салаңдап, тоо этегине жакындап келе жаткан… Айыл этегиндеги обочо турган үйдүн морунан чыккан түтүн тоодон соккон шамалга үзүлөт. Эки небересин таң атпай тургузуп, мал-келди жайгарууга жумшаган Капсалаңдын табы жок эле. толугу менен…..